Vlak tegen complimenteren liggen slijmen, vleien aan. Misschien moet gezegd worden, dat het een variant is. Immers, bij complimenten wordt de ander, worden daden, woorden, dingen aan of in bezit van de ander geprezen, bejubeld, om de ander gunstig te stemmen.
Bij vleien wordt de ijdelheid gestreeld door de ander naar de mond te praten. Bij slijmen komt er vaak een dosis kruiperigheid bij. Doel is in elk geval door middel van woorden, gebaren, bewegingen, uitdrukkingen, de ander zó te beïnvloeden, dat die ander niet meer objectief beoordeelt, of een verzoek, vraag, terecht positief of negatief beantwoord moet worden, maar naar de wens van de persoon die vleit, slijmt, aangepast en bijgesteld wordt. En daarbij is de één zorgvuldiger of geraffineerder in het selecteren en benadrukken van aangedragen punten of het met opzet verzwijgen of verdraaien van bepaalde zaken.
Laten we alle mogelijke combinaties maar rusten, maar met alle gevolgen van dien, voor de gevleide, voor de vleier, voor andere betrokkenen. En de geschiedenis leert dagelijks dat er veelvuldig gebruik/misbruik van gemaakt wordt, tot en met daarbij intimidaties en chantage toe. Daarbij, dat zeer weinigen daardoor niet te beïnvloeden zijn. Kijken we naar kleine kinderen, dan zien we, dat ze daarin met gebaren, uitdrukkingen, vaak veel verder komen, dan dat ze het onder woorden kunnen brengen. De manier is bijzaak, hoofddoel is te bereiken wat betrokkene in gedachten heeft, uitgesproken of verzwegen. Houding, uitstraling, ze werken mee of tegen, daarnaast, de één kan het beter dan de ander, daarnaast, de één gaat verder dan de ander en sommige ‘diensten’ werken verbazingwekkend goed en snel. Intriges, ofwel, grenzen vervagen, waar eindigt wat en begint het volgende. Voor sommige beroepen lijkt het een ‘must’, voor anderen een ‘middel’.
Ook in de Bijbel lezen we er over. In Handelingen 24 lezen we over een advocaat, die begint met een aantal loftuitingen en eenzijdigheden, om de stadhouder positief te stemmen. In Spreuken 7 lezen we over een heel ander soort beïnvloeden. Welke vorm we ook noemen, het doel is heilig, de middelen bijzaak, de gedrevenheid vaak doorslaggevend. En wil de betrokkene niet (voldoende) meewerken, dan komt het maar zo voor, dat de persoon, die zo even nog bejubeld en geprezen werd het volgende moment even hard onderuit gehaald en verguisd wordt. Want in vleien, slijmen mist de factor ‘oprechtheid’. Ja is niet ja, nee is niet nee, er is ruimte, er wordt ruimte gecreëerd, die nodig is om te bereiken wat in gedachten gewild wordt.
De Bijbel laat in scherpte zien welke tegenstellingen er in vleien en slijmen zijn:
Spreuken 26:22HSV: ‘De woorden van een lasteraar zijn als lekkernijen, die dalen af in de schuilhoeken van zijn binnenste.’ Hier zien we nog een ander aspect wat bij vleien, slijmen, gemakkelijk (indien gewenst: houd het doel voor ogen!) wordt toegevoegd: lasteren, kwaadspreken, de ander in een ongunstig daglicht plaatsen; dit uiteraard, waar die ander niet bij is! Dit toont meteen de rotheid, de valsheid, het venijn, het gif, dat gemakkelijk insluipt en in stelling gebracht wordt. Nee, een klein kind heeft geen wetenschap van deze dingen, maar het toont wel duidelijk hoe ook in kleine kinderen die zaken (onbewust) volop aanwezig zijn. Maar vaak zijn (kleine) kinderen zó origineel, worden ze zó onschuldig gebracht en vertoond, dat de manier de doorslag geeft en op de lachspieren werkt, wat alleen maar stimuleert…..
Spreuken 26:23-26, 28: ‘Brandende lippen, en een boos hart, zijn [als] een potscherf met schuim van zilver overtogen. Die haat draagt, gelaat zich vreemd met zijn lippen; maar in zijn binnenste stelt hij bedrog aan. Als hij met zijn stem smeekt, geloof hem niet, want zeven gruwelen zijn in zijn hart. [Wiens] haat door bedrog bedekt is, diens boosheid zal in de gemeente geopenbaard worden. Een valse tong haat degenen, die zij verbrijzelt; en een gladde mond maakt omstoting.’ In deze verzen zien we dat er nòg een aspect een rol speelt: veinzerij, huichelarij, doen alsof met een uitdrukking van blanke onschuld. Wie kent de diepten en schuilhoeken van eigen hart? Van andermans hart?? Wie doorgrondt de beweegredenen, de drijfveren?
Er staat nog een vers tussenin: Spreuken 26:27: ‘Die een kuil graaft, zal er in vallen, en die een steen wentelt, op hem zal hij wederkeren.’ We weten, zien, horen, het keer op keer, dat er ontzettend veel met vleien, slijmen, ‘gewerkt’ wordt, met de gevolgen voor betrokkenen, voor anderen. Keer op keer zijn we ontzet, dat er ingetrapt wordt, dat het niet doorzien wordt, dat men niet scherp genoeg is om dat te doorgronden. Welk een mìsbruik wordt er gemaakt van de onwetendheid van de ander. En deze tekst maakt heel duidelijk: zeker, er is en blijft ontzettend veel voor mensen verborgen, tot over dood en graf heen.
Maar er is de levende God, Die alles ziet en hoort en weet en doorgrondt, ook alle schuilhoeken van elk hart kènt; Hij zal OPENLIJK recht spreken, ook over deze zaken. En Hij zal al die rotheid, valsheid en huichelachtigheid in het licht stellen en ze veroordelen, publiek! En zó zullen zij, die met grote gedrevenheid van deze middelen en methodes zonder gewetensbezwaar gebruik maakten, ervaren: nu val ik zèlf in de kuil die ik voor de ander groef; nu keert de steen op mij terug die ik voor die ander als struikelblok rolde.
Vrees dan God, de grote Rechter, Die rechtvaardig rechtspreekt en oordeelt. Het is dringend tijd onszelf grondig te onderzoeken en ons daarin te onderwerpen, dat ons ‘ja’ ja is en ons ‘nee’ nee, voor God en onze naaste. En dan moeten we, als het nodig is, ook elkaar er op aanspreken. Laat ons geen illusies maken, het zal niet altijd in dank worden afgenomen.
We noemen nog twee teksten, Spreuken 27:5, 6: ‘Openbare bestraffing is beter dan verborgene liefde. De wonden des liefhebbers zijn getrouw; maar de kussingen des haters zijn af te bidden.’ In deze verzen wordt oprechtheid aangewezen en aangeprezen als ware liefde. Nee, het wordt vaak niet zó verstaan, het komt vaak niet zó over en het wordt nog veel minder zó geaccepteerd en gewaardeerd.
In het volgende artikel hopen we hierop dieper in te gaan.
20 december 2011